Anti decubitus kussen

Heb je last van decubitus van het zitten in je rolstoel? Een anti decubitus kussen of rolstoelkussen kan een oplossing voor je zijn. Maar welke past bij jou en je rolstoel? En wat kan je nog meer doen om decubitus te voorkomen? Samen met ergotherapeut Marijke Verbeek scoutten we de beste oplossingen, hulpmiddelen en (rolstoel)kussens voor je.

Laatst gewijzigd op 30 augustus 2023 door Scouters

Wat is decubitus?

Een houten kont heeft iedereen wel eens. Meestal geeft je lichaam dat vanzelf aan en verdeel je de druk automatisch. Dat doe je door regelmatig te verzitten of verliggen, bjjvoorbeeld iedere 10 minuten. Decubitus kan ontstaan als je niet voldoende van houding kan wisselen of bijvoorbeeld niet in een goede houding zit of ligt. Het is een beschadiging van je huid en dieperliggende weefsels die ontstaat door te veel druk- en of schuifkrachten. Decubitus ontstaat ter hoogte van uitstekende botten zoals je stuitje of je zitbotten, en wordt ook wel doorliggen of doorligplekken genoemd.

Decubitus kan al ontstaan zijn zonder dat je het ziet of voelt, want het begint van binnen. Als je een rode plek hebt die niet wegdrukbaar is, dan heb je waarschijnlijk decubitus. Meer over decubitus lees je op de site van Thuisarts.

Zodra je merkt dat je decubitus hebt, is het heel belangrijk dat de druk van je huid afgaat en dat je zo min mogelijk op de beschadigde huid zit of ligt. En een anti decubitus kussen, bijvoorbeeld voor in je rolstoel of op je stoel, kan helpen om decubitus te voorkomen.

Denk je dat je nu decubitus hebt? Schakel dan direct je huisarts in.

Wat kan je zelf doen om doorligplekken te voorkomen?

Bekijk de tips

Hoe kies je het beste anti decubitus kussen voor jou?

Als je last hebt van decubitus of jouw kans hierop groot is, kan het helpen om een anti decubitus kussen te kopen of aan te vragen. Belangrijk om te weten, is dat een kussen niet dé oplossing is. Decubitus voorkom je ook door zoveel mogelijk in een goede houding te zitten of liggen.

Voor je een anti decubitus kussen of rolstoelkussen kiest, is het belangrijk dat je weet hoe je het kussen gaat gebruiken. Ga bijvoorbeeld deze vragen na:

  • Gebruik je het kussen de hele dag of incidenteel?
  • Wil je het anti decubitus kussen alleen gebruiken in je rolstoel of ook op bank of stoel?
  • Hoe actief gebruik je je rolstoel? Rijd je zelf, of word je vooral geduwd?
  • Wil je het anti decubitus kussen kunnen wassen in de wasmachine?
  • Heb je al decubitus?
  • Hoe groot is het zitvlak van je rolstoel?
  • Wil je het kussen beschermen tegen ongelukjes vanwege incontinentie?
  • Heb je gevoel in je onderlichaam of niet?
  • Heb je een speciale vorm kussen nodig, bijvoorbeeld omdat je bekkenscheefstand hebt?

Last but not least: een goed anti decubitus kussen is voor iedereen anders, probeer het kussen daarom altijd voor je dat aanschaft. Waar let je op als je een kussen gaat uitproberen?

  • Je billen én je bovenbenen moeten op het kussen rusten, zodat je gewicht optimaal verdeeld wordt over het kussen
  • Voel met de hand onder je billen als je op het kussen zit, en voel waar je zitbotjes zitten. Zit er maar weinig ruimte tussen het zitbotje en de zitting van de (rol)stoel? Dan is de drukverdeling beperkt en zal je sneller last krijgen bij het zitten

Tip van ergotherapeut Marijke

Marijke Verbeek, ergotherapeut

“Ga je het kussen ook op je stoel of bank gebruiken? Houd er dan rekening mee dat de drukverdeling anders is op zachte ondergrond. Bovendien gaat je kussen dan vaak schuiven. Het beste is om je kussen op een stevige stoel te gebruiken, bijvoorbeeld een eettafelstoel.”

Marijke Verbeek, ergotherapeut

Welke soorten rolstoelkussens zijn er?

Welk kussen bij jou past is verschillend per persoon. Je kan een anti decubitus rolstoelkussen ook op maat laten maken. Schakel ook je ergotherapeut in bij het kiezen van het beste kussen voor jou en informeer naar de mogelijkheden bij de producent van het kussen. Grofweg zijn er 4 soorten rolstoelkussens die helpen decubitus te voorkomen:

Welke van deze 4 soorten kussens het beste bij jou past, hangt zeker niet alleen af van het materiaal waarvan het kussen gemaakt is. Het belangrijkste is dat de kwaliteit en functionaliteit  van het kussen goed is voor jouw situatie. Belangrijk dus om je kussen te testen en je te laten adviseren door je ergotherapeut.

Tips om zelf decubitus te voorkomen

  • Probeer zo vaak mogelijk van houding te wisselen als dat kan. Tip van ergotherapeut Marijke hierbij is: “Je kan je zithouding regelmatig wisselen, door bijvoorbeeld met je onderarmen op je knieën te leunen. Of je leunt wat voorover op een bureau of tafel. Hierdoor neem de druk op je billen af.”
  • Let op je houding, als je bijvoorbeeld onderuit gezakt zit, komt er veel druk op je stuitje en zitbotten en wordt de kans op decubitus groter
  • Is je (rol)stoel goed afgesteld? Alleen als de (rol)stoel goed op jou is afgesteld , werkt het kussen optimaal
  • Hoe is je houding? Misschien zit je op een bepaalde manier dat de druk veel op één plek komt. Zo kan het zijn dat je decubitus op je stuit krijgt omdat je veel onderuit zit.
  • Zweet je snel of gebruik je incontinentiematerialen? Verschoon je dan snel, want vochtigheid kan decubitus verergeren
  • Zit op een luchtdoorlatend kussen(hoes) of katoenen ondergoed, om te zorgen dat je warmte of zweet weg kan
  • Gezond eten geeft sterk weefsel, en dat helpt decubitus voorkomen
  • Roken vertraagt de wondgenezing en kan de kans op decubitus vergroten

Luchtkussen

Anti-decubitus-rolstoelkussen-Quadtro-van-ROHOHeb je een hoog risico op decubitus, dan is een luchtkussen voor jou een goede optie. Met een luchtkussen wordt je gewicht goed verdeeld en de doorbloeding bevorderd. Een luchtkussen zit over het algemeen wat minder stevig dan een gel- of schuimkussen.

Een luchtkussen is gevuld met ‘blokken’ (compartimenten) met lucht. Je kan een luchtkussen meestal zelf opblazen. Bij het ene kussen blaas je de compartimenten gezamenlijk op en bij het andere apart. Als je ze apart op kan blazen, kan je de lucht zelf goed verdelen en dus de druk ook beter verdelen. Er zijn ook kussens gevuld met een grote hoeveelheid luchtkussentjes per compartiment. Vaak kan je een luchtkussen makkelijk wassen. Let wel op, want door schuiven en scherpe voorwerpen kan een luchtkussen lek raken. Bijvoorbeeld ook als je kat op je kussen springt.

Luchtkussens zijn bijvoorbeeld:

  • Wasbaar kussen Vicair Vector O2
  • Quadtro van ROHO
  • Vicair Liberty (let op: deze is niet geschikt voor intensief gebruik)
  • Starlock
  • Meridian van Varilite

Sommige kussens zijn gevuld met zowel lucht als schuim, zoals het rolstoelkussen Vicair Active of het Hybrid Elite rolstoelkussen van ROHO.

Gelkussen

Een gelkussen bestaat vaak uit een naar jouw lichaam (anatomisch) voorgevormde basis van schuim, met daarop een soort zak gevuld met gel. De gel zorgt voor een goede drukverdeling en de voorgevormde basis zorgt voor een goede positionering van je billen en benen. Als je kans op decubitus groot is, is een gelkussen niet altijd de beste oplossing voor je. Let bij het kussen goed op of het voldoende lucht door laat.

Gelkussens zijn bijvoorbeeld:

  • Jay J2 via Sunrise Medical
  • Jay Xtreme Active via Sunrise Medical

Sommige kussens zijn gevuld met zowel schuim als gel, zoals de rolstoelkussens Matrx Flo-tech Solution en Matrx Libra van Invacare.

Schuimkussen

Als je je rolstoel niet zo vaak gebruikt, zelf veel wisselt van houding of wanneer je gevoel hebt in je huid, kan een schuimkussen een oplossing voor je zijn. Hoe meer je op een schuimkussen zit, hoe minder goed het kussen de druk verdeelt. Je kan dus beter geen schuimkussen aanschaffen als jouw risico op decubitus hoog is en je je rolstoel veel gebruikt. De dikte van het kussen is ook van belang; een kussen van 4 tot 6 cm dik verdeelt de druk minder goed dan een kussen van minimaal 8 cm.

In een schuimkussen zit vaak traagschuim (ook wel memory foam genoemd) of poly-urethaan. Een schuimkussen valt vaak in een lage prijsklasse. Vaak kan je een schuimkussen lastig wassen, daarom wordt bij incontinentie een hoes aangeraden.

Schuimkussens zijn bijvoorbeeld:

  • Matrx Flo-tech Visco van Invacare
  • Airlite van ROHO
  • Meridian van Varilite

Sommige kussens zijn gevuld met zowel schuim als lucht, zoals het rolstoelkussen Vicair Active. Er zijn ook kussens die zijn gevuld met zowel schuim als gel, zoals de rolstoelkussens Matrx Flo-tech Solution en Matrx Libra van Invacare.

Tip van ergotherapeut Marijke

Marijke Verbeek, ergotherapeut“Vaak is het zo: hoe goedkoper en dunner het traagschuim, hoe eerder het rolstoelkussen bij intensief gebruik ‘plat’ wordt en dus de drukverdelende werking vermindert. Een traagschuim kussen kan dus helpen decubitus te voorkomen, maar is vaak beter om niet de hele dag te gebruiken.”

Marijke Verbeek, ergotherapeut

Vezelkussen

Gebruik jij tijdelijk een rolstoel, dan kan een vezelkussen een oplossing op korte termijn zijn. Je moet dit soort rolstoelkussen iedere dag een keer opschudden en omkeren om de drukverdeling te behouden. Je kan een vezelkussen niet gebruiken als je overgewicht hebt of als je al decubitus hebt. Als je kans op decubitus groot is en je veel in je rolstoel zit, is een vezelkussen vaak niet de beste oplossing voor je.

Gerelateerde hulpmiddelen