Leervermogen gaat over het kunnen opnemen van nieuwe informatie. En ook, of je er dan wat mee kunt doen. Het mooie is dat leervermogen niet statisch is. We zijn niet geboren met een bepaald leervermogen. Door nieuwsgierig te zijn ontwikkel je niet alleen nieuwe kennis en vaardigheden, je ontwikkelt ook je leervermogen.
Door een handicap, aandoening, of gewoon omdat je ouder wordt kan je leervermogen minder worden. Nieuwe, vaak digitale online dingen worden ingewikkeld en je hebt de neiging het over te laten aan anderen. Of je hebt simpelweg moeite met onthouden. Daardoor krijg je niet alleen steeds meer moeite met bepaalde vaardigheden. Omdat je ook je leervermogen niet meer traint, kom je in een neerwaartse spiraal terecht. Blijf dus nieuwsgierig en vraag (of lees, of kijk) door, tot je het snapt of kan. Hieronder geven we nog een serie tips.
Tips
Er gebeurt steeds meer online. Mis de boot niet, blijf leren! Klik hier door naar de ‘Ik wil beter communiceren’ voor handige tips en tricks.- Wil je goed en veilig rijden met een scootmobiel? Vraag je ergotherapeut om scootmobiel les. Je hebt recht op 10 uur gratis ergotherapie per kalenderjaar. Gemeentes bieden ook vaak scootmobielrijlessen aan. En in veel plaatsen zijn scootmobiel clubs. Gezellig om er samen op uit te gaan. Maar je kunt ook van elkaar leren hoe je goed met je scootmobiel rijdt.
- Wil je eens een andere hobby uitproberen? In veel plaatsen is er een Volksuniversiteit waar je kunt leren schaken, bridgen, schilderen, koken, omgaan met computers etc.
- Maak het je brein niet te gemakkelijk. Train je hersens: elke dag kun je bij omroep MAX het programma Geheugentrainer kijken (en doen). Of doe de kruiswoordpuzzel in de krant. Pas op, als de puzzel te makkelijk wordt maak je geen nieuwe hersenverbindingen meer aan. Dan is het tijd voor een moeilijker puzzel. Of een hele andere. En doe spelletjes. Spelletjes als memory, scrabble en schaken stimuleren je leervermogen.
- Leer een muziekinstrument spelen. Bijvoorbeeld gitaar. Op het internet vind je online heel veel lessen en voor je het weet speel je al een eenvoudig liedje. Als je fysiek beperkt bent, kan een ukelele een oplossing zijn: een ukelele is lekker klein (kan handig zijn als je in een rolstoel zit), heeft maar vier snaren, is makkelijk te bespelen en is nog (erg) goedkoop ook.
- Kun je wel goed leren, maar is reizen een uitdaging? Volg online-cursussen (e-learning). Ze zijn er in groepsverband (gepland op een dag en tijdstip), maar vaak ook als online module. Die kun je doen wanneer je wilt.
- Voor volwassenen en kinderen met een leesbeperking (zoals blinden, slechtzienden, mensen die dyslectisch zijn) is er de bibliotheekservice Passend Lezen. Zij hebben naast leesboeken ook studiemateriaal in braille of als gesproken woord op CD-ROM. Als dat nog niet bestaat kunnen ze jouw studiemateriaal omzetten naar een voor jou geschikte leesvorm. Dat geldt ook voor kranten, tijdschriften e.d.
- De plaatselijke bibliotheek biedt ook allerlei cursussen aan: om (beter) te leren lezen en schrijven, te leren omgaan met de computer en nog veel meer. Laagdrempelig en je ontmoet lotgenoten. Je merkt dat je niet de enige bent die iets (nog) niet kan. En het is ook goed voor sociale contacten.
- Wil je een cursus doen, maar kun je niet goed, of niet lang achter elkaar schrijven? Of heb je moeite met concentreren of het opnemen van de lesstof? Neem de les op met de dicteerfunctie van je smartphone (vraag wel van tevoren toestemming!). Daarna kun je de tekst in gedeelten, op je eigen moment en in je eigen tempo uitwerken. Op die manier neem je het beter op en onthoud je het beter. Ook handig bij het notuleren van bijeenkomsten of vergaderingen.
- Je leervermogen wordt niet gestimuleerd als het rommelig is om je heen. Onder andere het Leger des Heils biedt zogenaamde ‘opruimcoaches’ aan. Ze kunnen je helpen bij het opruimen (of weggooien), maar ze kunnen je ook leren opruimen.
- Je kunt ook denken aan thuisbegeleiding . Thuisbegeleiding wordt aangeboden door de gemeente (Jeugdwet, Wmo en Wlz) en ondersteunt kwetsbare mensen bij het (her)vinden van hun zelfredzaamheid door structuur aan te brengen in hun dagelijks leven. Het stimuleren van leervermogen is daarbij een belangrijk aandachtspunt: leren managen van het huishouden, aanleren dag- en nacht ritme, leren communiceren met organisaties (gemeentes, belastingdienst, verzekeraars, etc.), etc.
Online digitaal leren is belangrijk in deze tijd. Dan is het dubbel vervelend als je last hebt van RSI. Op de website van de RSI-vereniging staan allerlei hulpmiddelen en tips. Van speciale toetsenborden en muizen tot hulpmiddelen voor linkshandigen, éénhandigen of bijvoorbeeld spraakherkenningssoftware.
Leren bij dementie
Het kan zijn dat je je zorgen maakt over je leervermogen en dan met name je geheugen. Doe dan deze geheugentest eens.
Het goede nieuws is, is dat tegenstelling tot wat veel mensen denken, mensen met dementie nog prima nieuwe dingen kunnen leren. Sterker nog, dit lerende vermogen kan je niet uitzetten, net als je tegen iemand die blind is niet kan zeggen dat het gehoor niet beter mag worden. Het lerend vermogen is er in alle stadia van dementie!
Gedrag leren
Gedrag leer je aan, ook bij dementie. En dat hoeft niet altijd positief te zijn. Denk aan roepgedrag, veelvuldig commentaar leveren op anderen, overmatige initiatiefloosheid etc. Ook dat is aangeleerd. Leren kan dus.
Een mooi voorbeeld van aangeleerd gedrag, zijn de vele manieren waarop iemand met dementie weet te verbloemen dat er iets ernstigs aan de hand is. Ook dat leren zij zichzelf aan. Je ziet het ook vaak na een verhuizing naar een verpleeghuis. Als je ziet hoe snel mensen met dementie ‘hospitaliseren’, doordat zij leren zich afhankelijk op te stellen, dan schrik je.
Toch is dat juist ook een moment waarop veel mooie voorbeelden van lerend vermogen te zien zijn. Zo ongeveer alles verandert (looproutes, de mensen met wie je leeft, de plek waar je kleren liggen enz. enz.) en toch vinden mensen met dementie vaak binnen de kortste keren hun draai en hebben zij bijvoorbeeld de namen van medebewoners onder de knie. Voor al het gedrag dat tijdens de dementie wordt aangeleerd geldt: aangeleerd gedrag is ook weer afleerbaar….
Handelingen
Ook ten aanzien van concrete handelingen of vaardigheden kunnen veel mensen met dementie nog het nodige leren, zoals:
• Het (weer) smeren van de eigen boterham
• Het bedienen van apparaten, bijvoorbeeld een koffiezetapparaat
• Het hanteren van gereedschappen
• Het lopen met rollator
• Gebruiken van (moderne) hulpmiddelen, zoals een tablet of een smartphone
Hoe werkt het lerende vermogen bij mensen met dementie?
Als mens gebruiken wij in de loop van ons leven tientallen verschillende methodes om ons dingen eigen te maken. We komen in aanraking met verschillende opvoedstijlen, verschillende lesmethodes, kijken af, proberen dingen uit, werken collegiaal samen en gebruiken in totaal gedurende ons leven tientallen verschillende leermethodes. Slechts 4 van deze leermethodes werken ook bij mensen met dementie:
1. Foutloos leren
2. Associatieleren
3. Emotieleren
4. Operant leren
Deze 4 leervormen zijn allemaal uitgebreid wetenschappelijk onderzocht. En daaruit blijkt dat ze het nog wel doen! Dit komt mede omdat alle vier leermethodes zijn waarbij niet of nauwelijks een beroep gedaan wordt op het lerend vermogen van mensen met dementie. Om het anders te zeggen: de kern van het lerend vermogen is dat gezonde hersendelen worden uitgedaagd om de rol/functie van beschadigde delen over te nemen.
Het is ondoenlijk om hier uit te leggen hoe dat lerende vermogen precies werkt. Daarom verwijzen we hier graag naar de website van ‘(Op) nieuw geleerd, oud gedaan waar je 25 filmpjes vindt over het lerende vermogen van mensen met dementie.
Hulpmiddelen om beter te leren
Er zijn diverse hulpmiddelen die je kunnen helpen om je leervermogen te stimuleren. In geval van dementie kun je hier doorklikken naar
enkele pagina’s uit het boek ‘Handig bij dementie’ (geschreven door Ruud Dirkse). Daar wordt uitgelegd hoe je iemand met dementie kan leren gebruik te maken van hulpmiddelen.
Een voorbeeld van een handig hulpmiddel bij geheugenproblemen is de bewaardoos, of medicijndispenser. Klik hier door naar de Scouters Keuzehulp ‘Pillen innemen’ .
